Tạp bút
Tiếng gà trưa gáy khan bên đồi...(*)
Nguyễn Duyên
Trong tâm thức chúng ta ai mà không có một lần nghe tiếng gà
gáy, tiếng gà thân quen gợi biết bao kỷ niệm ….Thuở còn đi học, khi nghe tiếng
gà gáy báo sáng là lật đật thức dậy chuẩn bị đến trường…tiếng gà báo bình minh
cho nông dân ra đồng, cho mẹ thức sớm đi phiên chợ quê… Tiếng gà gáy là hình
bóng quê hương đi sâu vào tâm hồn mỗi con người …
Trong thơ nhạc,tiếng gà còn là bao nguồn cảm xúc cho các văn
thy sỹ sáng tác ra bao tác phẩm hay.Trong bài Nhớ tuổi thơ của Chế Lan Viên
từng nhắc về tiếng gà :
Nhớ biển miền Trung
tiếng sóng đùa
Nhớ nhà cha mẹ, cảnh
trường xưa...
Nhớ chao ôi nhớ! Trời
xanh thế!
Gà lại dồn thêm tiếng
gáy trưa!
Nhà thơ Huy Cận bày tỏ nỗi niềm bâng khuâng khi nghe tiếng
gà lạ gáy một chiếu bên chân đê :
Tới ngã ba sông, nước
bốn bề
Nửa chiều, gà lạ gáy
bên đê
Và Lưu Trọng Lư thì nhớ về kỉ niệm, nhớ dáng mẹ ngoài sân và
tiếng gà trưa nghe cô đơn, hiu hắt quá :
Mỗi lần nắng mới hắt
bên song
Xao xác gà trưa gáy
não nùng
Lòng rượi buồn theo
thời dĩ vãng
Chập chờn sống lại
những ngày không
Tôi nhớ mẹ tôi thuở
thiếu thời
Lúc người còn sống tôi
lên mười
Mỗi lần nắng mới reo
ngoài nội
Áo đỏ người phơi trước
dậu thưa…
( Nắng mới )
Bài nầy đã được nhạc sỹ Vũ Thành An phổ nhạc trước năm 1975
giai điệu cung thứ nghe rất nhẹ
nhàng êm đềm mà thời trung học chúng tôi hay hát và thuộc lòng đến bây giờ.Trong
âm nhạc cũng không thiếu hình ảnh và âm thanh thân thuộc tiếng gà như trong ca khúc Lời thiên thu gọi của nhạc
sĩ Trịnh Công Sơn thể hiện một tiếng gà trưa nghe xao xác :
Về trong phố xưa tôi
nằm
Có lần nghe tiếng ru
bên vườn
Chợt nghe xác thân
không còn
Và cạnh tôi là đồng
vắng
Về trên phố cao nguyên
ngồi
Tiếng gà trưa gáy khan
bên đồi
Chợt như phố kia không
người
Còn lại tôi bước hoài."
Có khi nào bạn đã lên cao nguyên chưa ? trong một buổi trưa
hoang vắng của núi rừng chập chùng,chúng ta chợt nghe một tiếng gà gáy khan vang
lên ôi! xa xăm buồn da diết làm sao !…
Thường thì tiếng gà báo bình minh nghe trong trẻo mạnh mẽ
sảng khoái, nhưng tiếng gà trưa bao giờ cũng nghe xa xăm hiu hắt…. một tiếng
gáy khan , lạc giọng bên đồi vắng nghe sao mà hiu quạnh, rã rời .
Bài Mùa xuân đầu tiên của Văn Cao với một cung thứ qua điệu
Valse tha thiết, dặt dìu với hình ảnh thật đẹp thơ mộng khói vờn bay trên sông
xen lẫn tiếng gà trưa xa xăm lẻ loi..:
… Rồi dặt dìu mùa xuân
theo én về
Mùa bình thường mùa
vui nay đã về
mùa xuân mơ ước ấy
đang đến đầu tiên
Với khói bay trên
sông, gà đang gáy trưa bên sông
một trưa nắng cho bao
tâm hồn
Từ đây người biết quê
người
Từ đây người biết
thương người
Từ đây người biết yêu
người
Giờ dặt dìu mùa xuân
theo én về
Mùa bình thường, mùa
vui nay đã về
Mùa xuân mơ ước ấy xưa
có về đâu
với khói bay trên
sông, gà đang gáy trưa bên sông
Một trưa nắng thôi hôm
nay mênh mông
Phải chăng tiếng gà gáy trưa là âm vọng quê hương lan tỏa
thấm đẫm trong mọi người,tình quê hương tha thiết mà nhạc sĩ Văn Cao đã viết
nên tuyệt phẩm “Mùa xuân đầu tiên” đầy tính nhân văn?
Nơi xứ Huế thơ mộng từ xưa đã có câu ca dao quen thuộc, mang
âm hưởng nhẹ nhàng man mác lòng người :
“Gió đưa cành trúc la
đà
Tiếng chuông Thiên Mụ
canh gà Thọ Xương”
Đây là hình ảnh và âm thanh nên thơ hữu tình đất Thần kinh. Tiếng
chuông Thiên Mụ là tiếng chuông quen thuộc âm vang bao đời của người dân Huế và
tiếng gà gáy đã có sự liên hệ mật thiết khiến trong dân gian đã lưu truyền
những câu ca dao trữ tình như vậy ?
Và đây là câu thơ hay về tiếng gà thành phố, tiếng gà đã đi
vào cổ tích :
“Thành phố
không nuôi nổi một
tiếng gà
bỏ vầng trăng đi lạc
…Thành phố đói trăng
đẩy tiếng gà vào cổ
tích ”
(bài Lối Về của Tôn Phong.)
Rồi một ngày nào đó, trong không gian yên ả bỗng ngân vọng tiết
điệu đầm ấm, ngây ngất tình, khiến lòng ta xốn xang và gợi lên trong mỗi chúng
ta cảm giác vời vợi nỗi nhớ quê hương, chợt nghe một tiếng gà gáy dằng dặc, hư
ảo…:
“Tôi về trong lặng im
Nghe tiếng gà xưa gáy
Sầu muộn giăng mắt tím
Vỡ khung trời hư
vô"
Tiếng gà gáy ban trưa, thanh âm gợi nhắc đến một vùng quê
yên bình nào đó đã có sẵn trong tiềm thức, một vùng quê với cây đa giếng nước
sân đình.Ở đó nhịp sống thảnh thơi, chậm rãi diễn ra với những vụ mùa bội thu,
những mùa rơm rạ vàng tươi thơm thơm đường làng ngõ nhỏ, với đàn gà con trong
xóm nhỏ ngày ngày líu ríu theo chân mẹ đi kiếm mồi. Nhạc sỹ Phạm Duy đã đưa ta
về khung cảnh làng quê yên bình đó với bà mẹ quê lam lũ và tiếng gà gáy thánh
thót trên đầu ngọn tre :
Vườn rau, vườn rau
xanh ngắt một mầu
Có đàn, có đàn gà con
nương náu
Mẹ quê, mẹ quê vất vất
vả trăm chiều
Nuôi đàn, nuôi một đàn
con chắt chiu
Bà bà mẹ quê !
Gà gáy trên đầu ngọn
tre
Bà bà mẹ quê !
Chợ sớm đi chưa thấy
về
Chờ nụ cười son, và
đồng quà ngon.
( Bài Bà mẹ quê )
Trong bài thơ rất hay của Viễn Phương cũng đã được phổ nhạc :
Tiếng gà thành phố - tiếng gà nghe chợt lạ : một tiếng gà vang lên trong thành
phố ồn ào náo nhiệt, rồi tiếng gà lan xa bay đi khắp nơi huyền diệu, tiếng gà
trở thành hình tượng biến hóa tuyệt vời của thiên nhiên: từ những vì sao rụng, sắc
gió đêm xuân đến sóng biển dập dờn, hòa quyện trong mùa xuân ngát hương của đất
trời bao la…:
TIẾNG GÀ THÀNH PHỐ
Đêm thành phố lắng
nghe tiếng gà
Gà gáy sáng giục vì
sao rụng
Nghe thời gian bay qua
Trong tiếng gà lan xa
Mùa xuân đi thơm thơm
trong đêm
Tiếng gà gáy mênh mông
sắc gió
Sương làm biển , tiếng
gà thành sóng vỗ
Giấc mơ nào bên gối em
nghiêng
Tiếng gà lan vào giấc
mơ rất êm
Mở mắt thấy mặt trời
rực rỡ
Tưởng eo óc từ trong
giấc ngủ
Tiếng gà bay kéo mặt
trời lên
Ngôi sao xanh nhìn
hoài mặt đất
Bao người thay em thức
suốt tiếng gà
Anh chiến sỹ canh dài
đứng gác
Cho em đi vào đêm xuân
đầy hoa
Thời đi dạy, tôi cũng đã cảm nhận và phân tích bài Tiếng gà
trưa của Xuân Quỳnh cho các em học. Tiếng gà trưa trong thơ Xuân Quỳnh là một
âm thanh rất bình thường dung dị khác
hẳn với những tiếng gà trống lãnh lót mạnh mẽ hay hoang vắng đìu hiu… của các
nhà thơ khác, vì đây là tiếng gà mái! tiếng gà đẻ, tiếng gà cục tác :
Trên đường hành quân
xa
Dừng chân bên xóm nhỏ
Tiếng gà ai nhảy ổ:
“Cục… cục tác cục ta”
Nghe xao động nắng trưa
Nghe bàn chân đỡ mỏi
Nghe gọi về tuổi thơ
Bài thơ diễn tả phút
bất chợt của người chiến sĩ trên đường hành quân xa, khi dừng chân bên xóm vắng,
vẳng nghe tiếng gà nhảy ổ quen thuộc của làng quê, người chiến sĩ chợt nhớ về một tuổi thơ êm đềm bên bà với đàn
gà thân thương trìu mến, bao kỷ niệm tràn về trong lòng….Đàn gà, chính là hình
bóng quê nhà, gợi nhớ về người thân, nhớ về những kỷ niệm khó phai thời niên
thiếu.
Tiếng gà trưa! Một
âm thanh bình thường thôi, cũng mang cả quê hương, tình người đi vào trong tâm
hồn ta, trong cuộc sống chúng ta; Một âm vang lắng đọng mãi mãi trong tâm hồn
người Việt.
Nguyễn Duyên
------------------------------------------------------------------------------------------
(*) Bài hát Lời
thiên thu gọi TCS
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét