Nghĩ về ca từ trong bài hát…
Nguyễn Duyên
Ca khúc ngoài
giai điệu tiết tấu thì lời bài hát cũng rất quan trọng (ca từ).Lời bài hát và
giai điệu có phù hợp đẹp đẽ hài hòa nhau thì dễ thành công hơn,dễ đi vào lỗ tai
người nghe.Bởi vậy nếu giai điệu có trục trặc thì xíu thì chúng ta còn có thể
chỉnh sửa được,còn nếu ca từ mà hời hợt lủng củng thô thiển rồi thì sửa lại rất
khó.Nhìn về dòng nhạc Trịnh:giai điệu khá đơn giản dễ đàn dễ ca nhưng cộng thêm
ca từ tuyệt mỹ quá dễ đi vào lòng
người.Khi tôi viết bài Nhớ Long Hoa cách đây
hơn 10 năm là viết về vùng đất kỉ niệm thời thơ ấu nên có câu:Tôi nhớ những
chiều mưa ngoại ô lang thang ngoài góc phố,những bạn bè bên ly demi đen…
Trong lúc trà dư
tửu hậu có số anh em văn nghệ không phải là người địa phương khi nghe từ demi
không hiểu và đề nghị sửa lại từ ly cà phê đen cho thông dụng,nhưng tôi không
đồng ý.Những ai từng sống ở Long Hoa thời bao cấp gian khổ mới thấy thắm thía
khi buổi sáng uống một ly demi bình dân quán Cô Yến hay quán Ba Nhân…Ly demi
thời ăn độn bo bo ấy mà! Pha bằng vợt,cô chủ sắp ly từng hàng rồi rót vào mỗi
ly một tí cà phê bốc khói vậy mà rất ngon! Ly demi cho tôi gợi nhớ lại một thời
sinh viên học sinh xe đạp ơi! Thậm chí Đi bộ ơi! rất tình cảm khi quay quần
nhau bên ly demi tâm sự,vừa ngắm mưa rơi vừa ngắm cô Yến…Ly demi còn gắn liền
với những kỉ niệm về mẹ tôi,những buổi đi dạy,sáng sáng tôi thường ghé qua nhà
cùng bà uống đi demi…hai mẹ con hàn huyên tâm sự.Nếu sau nầy có dịp thu âm lại
tôi sẽ làm đúng như bản gốc.
Chúng ta thấy có
những bài hát phải dùng từ đặc thù để người ta hiểu về một thời điểm lịch sử
như bài Tình thư của lính (Trần Thiện Thanh):
Từ khi anh thôi
học và từ khi anh thích áo treilly,từ khi anh xa nhà một ngàn đêm nhung nhớ
giữa trời mây…
để nói về thời
lính chiến hay bài Kỉ vật cho em (Phạm Duy):
Anh trở về chiều
hoang trốn nắng
Poncho buồn liệm
kín hồn anh …
ghi dấu một thời
khốc liệt của chiến tranh…những từ treilly,poncho…( áo lính,áo mưa của lính chế
độ Sài Gòn) nếu phiên ra tiếng Việt thì không thể hiện cái khoảnh khắc lịch sử
khắc nghiệt đó!?
Sẵn đây nói về
ca từ trong âm nhạc ,ta thấy có nhiều nhạc sỹ ngày xưa dùng từ rất khéo,mặc dù
những từ ấy rất khó xài trong âm nhạc như bài Để trả lời một câu hỏi của Trúc
Phương:thay vì dùng từ một năm rưỡi khó vô nhạc thì ông sử dụng cụm từ nầy:
Một nửa ba năm
anh yêu tình áo giầy quân nhân…đường xuôi quân ghé lại đôi lần…
hay bài 7000 đêm
góp lại của Trầm Tử Thiêng:
7000 đêm góp lại
thành lời,qua 7000 đêm những người trai thành sử rạng ngời,những người em thắm
giọt son môi…
7000 đêm tính ra
chưa đầy 20 năm chiến tranh Việt Nam (19 năm hơn) nhưng tác giả lại uyển chuyển
dùng con số 7000 rất khéo mạch lạc không cưỡng âm…
Hoặc như bài Bảy
ngày đợi mong của Trần Thiện Thanh dùng những ngày trong tuần rất tự nhiên rất
thơ mà không phải nhạc sỹ nào cũng xử lí ngôn từ được:
Chiều thứ bảy
người đi
Sao bóng anh
chẳng thấy
Rồi nhẹ đôi gót
hài chiều nghiêng bóng dài
Áo em dần phai
Sáng chủ nhật
trời trong
Nhưng trong lòng
dâng sóng
Chẳng thấy bóng
anh sang
Nên thứ hai thu
vàng nên thứ ba thu tàn, mùa đông thứ tư sang…
Hoặc bài 24 giờ
phép (Trúc Phương) cũng là ví dụ về dùng từ bằng những con số rất khéo nghe
không gượng gập:Từ xa tôi về phép hai mươi bốn giờ . Tìm người thương trong
người thương.Chân nghe quen từng viên sỏi đường nhà . Chiều nghiêng nghiêng
nắng đổ . Và người yêu đứng chờ ngoài đầu ngõ bao giờ . .
Sau nầy tôi có
nghe một số bài hát cách mạng cũng dạng xử lí ngôn từ trúc trắc rất hay rất
khéo léo và trữ tình như bài Người đi xây hồ Kẻ Gỗ,Dáng dứng Bến Tre hay bài
Tiểu đoàn 307,Năm anh em trên một chiếc xe tăng…
Do đó không phải
lúc nào chúng ta cũng phải làm cho ca từ dễ hiểu đến dễ dãi quá để mang tính đại chúng? mà quan trọng là ta xử
lí hài hòa giữa tiết tấu và ca từ cho hợp lí,cho thẫm mỹ thôi.Còn nếu nhạc hay
rồi dù ta không hiểu lời vẫn cảm thấy hay như các bản nhạc nước ngoài:Donna
Donna,Aline,Love Story,Happy Newyear,Besam Mucho…
Nguyễn Duyên
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét