Bàn về nhạc sến

Bàn về nhạc sến

NGUYỄN DUYÊN      

ca sỹ Phương Dung

Ngày xưa có một dòng nhạc bình dân mà giới lao động rất thích vì nó dễ hát đơn giản dễ nhớ dễ bày tỏ nỗi lòng đó là Nhạc Sến mà hiện vẫn còn sử dụng mạnh trong quần chúng. Từ  Sến xuất phát từ đâu? theo nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường xuất xứ từ tên gọi nữ diễn viên điện ảnh  người Thuỵ Sỹ gốc Áo tên Maria Schelle sinh năm 1926 ? bà đã từng tham gia các bộ phim lớn như : Napoléon, Hồ sơ Odessa, Anh em nhà Karamazov….( Báo Thanh Niên số 241 ngày 29-8-2005 ).

                Chữ Schelle đọc trại thành chữ Sến – như vậy nếu theo giả thuyết trên từ nầy bắt nguồn từ tên một diễn viên nổi tiếng nhưng gọi trại ra Mary Sến để châm biếm? Đây cũng là cách gọi phong trào của giới trẻ đô thành thập niên 1960 xem như một cái mode vậy.Thời ấy người ta hay kèm những tên tuổi nổi danh vào trong cách nói  ví

dụ như : Chơi cho mút mùa Lệ Thuỷ (1) hoặc :Thằng nầy hay  Thanh Minh Thanh Nga quá! (2) .Hoặc có giả thuyết cho rằng từ Sến bắt nguồn từ Con sen có nghĩa là dân làm thuê,ở đợ họ thường hát những bản nhạc giản dị não tình than van số phận thường chiều chiều hay tập trung ra các giếng nước công cộng sinh hoạt rồi hát hò giải khuây?

Nên có lẽ sẵn họ ghép cho những bản nhạc bình dân là Nhạc sến?   loại nhạc thường có lời lẽ rất bình thường dễ hiểu ,giai điệu dễ ca dễ hát như các điệu Boléro, Habanera …. Riết rồi từ nầy ăn sâu vào quần chúng ai nói cũng được ,hễ thấy cái gì tầm thường lố lăng thì chê : Thằng nầy sến quá! - Bài nầy dở quá, nghe sến quá! ?

 Về nhạc Sến cũng có nhiều ý kiến khác nhau , có người cho rằng một loại nhạc tâm tình giới bình dân, ïnghĩ sao nói vậy xét cho cùng cũng là sự chân thành từ đáy lòng mình tại sao lại xem là Sến, có ý dè bỉu, khinh rẽ? Cũng có người cho rằng Sến hay không là do thị hiếu, do  quan niệm của người thưởng ngoạn, chứ trong thuật ngữ âm nhạc không có từ nầy. Như vậy nhạc sến là loại nhạc phi nghệ thuật, tầm thường hoá? Đây là loại nhạc xấu hay tốt? Chúng cần có cái nhìn đúng đắn về vấn đề nầy. Ví như một đôi tình nhân than van : Tôi nghèo em cũng chẳng cao sang, hai đứa cùng nhau tha thiết dệt mộng vàng… thì đó là hoàn cảnh ,tâm tư của người ta , người nhạc sỹ đã viết lên dùm nỗi lòng của hai con người thương nhau nhưng vì nghèo quá  mà vẫn hướng về nhau , thể hiện sự chung thuỷ thì ta nghĩ có hạ cấp lắm không ? Thời đó ông hoàng nhạc sến phải kể đến Vinh Sử với nhiều bài ăn khách giới bình dân rất thích như : Nhẫn cỏ cho em, Đêm lang thang, Người phu kéo mo cau, Chuyến xe lam chiều, Gõ cửa trái tim, Qua ngõ nhà em….

Do nhạc Sến có ca từ bình dân nên đa số  giới học thức ít ái mộ? Họ thường thích những bản nhạc mang tính nghệ thuật cao như của Cung Tiến , Phạm Duy, Trịnh Công Sơn, Phạm Đình Chương, Vũ Thành An…

   Thường thì ta thấy nhạc Sến có giá trị nghệ thuật thấp hơn nhạc sang, nhạc bác học .Nhưng thật ra những bài hát người ta cho rằng Sến thì lời lẽ cũng không phải là quá tầm thường, tềnh toành .. mà rất chân thành, mộc mạc, có chất thơ …nói lên tình cảm con người, gia đình, quê hương…  được nhiều người ưa thích ( …Con biết bây giờ mẹ chờ tin con… - Tôi tiễn anh lên đường trời hôm nay mưa nhiều lắm , mưa thắm ướt vai gầy…- Mưa rừng ơi mưa rừng giọt mưa nhớ ai mưa triền miên….)

Hiện nay có một dòng nhạc chạy theo thị hiếu tầm thường lai căng và dung tục ( nhạc nháy, nhạc copy..) dòng nhạc nầy không thể so sánh với nhạc Sến ngày xưa được.

 Theo tôi không nên đánh giá nhạc bình dân là Nhạc Sến mà Sến hay không là ở ca từ, giai điệu… ví như lời hát dung tục uốn éo mất thẩm mĩ , giai điệu khô cứng lủng củng thì ai nghe đươc ? tự thân nó sẽ bị đào thải .

 Thời nào cũng có những dòng nhạc mà  người ta yêu thích. Có người thích nhạc Tiền Chiến, người thích nhạc Truyền Thống, người thích Nhạc Trẻ, có người thích Nhạc Thính Phòng, người thích Nhạc Sến …cái nào cũng là âm nhạc, là nghệ thuật.

Nhạc của  Trịnh Công Sơn, Cung Tiến, Lê Uyên Phương… không phải ai nghe cũng hiểu ,cũng thích mặc dù đây là những tình khúc rất hay. Chính những em học sinh, sinh viên còn than với tôi là Em không hiểu nổi nhạc Tcs ? (nghe thì hay nhưng không hiểu ca từ.)

Chúng ta cần  thấy rằng Nhạc Sến và nguồn gốc của nó đến nay cũng chưa ngã ngũ được, chưa có một phân định rõ rệt nhưng dù dở dù hay nó vẫn để lại trong lòng người qua bao thập kỉ , một món ăn tinh thần quý giá của người lao động ngày ấy ? Đó là vấn đề  đáng cho chúng ta suy nghĩ ?

NGUYỄN DUYÊN

(*) từ Lệ Thuỷ nầy nghe nói là con gái của NGÔ ĐÌNH NHU : Ngô Đình Lệ Thuỷ

(**) Thanh Minh- Thanh Nga là tên đoàn hát của gia đình cố nghệ sỹ Thanh Nga.